Gabriela Członka
Zarząd Rejonowy PCK
w Bolesławcu
Rozdział I
Powstanie organizacji Czerwonego Krzyża w Bolesławcu.
1. Zarys historii Polskiego Czerwonego Krzyża
W polskim społeczeństwie idea niesienia pomocy potrzebującym zrodziła się w czasach, gdy Polska była jeszcze pod zaborami. Walki narodowowyzwoleńcze szczególnie umocniły w Polakach przekonanie o konieczności wspólnego działania i wzajemnego sobie pomagania. W trakcie trwania I wojny światowej, na terenie ziem polskich będących wówczas pod zaborami, działały stowarzyszenia czerwonokrzyskie. Wprawdzie były one stowarzyszeniami państw zaborczych, lecz Polacy odegrali w nich istotne znaczenie. Powstały tez liczne polskie organizacje humanitarne, które po odzyskaniu przez Polskę niepodległości odegrały istotną rolę w tworzeniu Polskiego Czerwonego Krzyża.
18 stycznia 1919 roku z inicjatywy stowarzyszenia „Samarytanin Polski” oraz pod honorowym patronatem Heleny Paderewskiej, zwołano zebranie wszystkich polskich stowarzyszeń humanitarnych, w celu utworzenia Polskiego Czerwonego Krzyża. Do organizacji tych należały m.in. Polskie Towarzystwo Pomocy Ofiarom Wojny, Pogotowie Ratunkowe, Centralny Komitet Opieki nad Żołnierzem, Liga Kobiet Pogotowia Wojennego, Akademicki Komitet Pomocy dla Studentów i Żołnierzy, Polski Komitet Pomocy Sanitarnej, a także wiele innych. Uczestnikami owych rozmów byli również przedstawiciele polskiego rządu, wojska i samorządu miasta Warszawy.
W wyniku przeprowadzonych dyskusji postanowiono utworzyć Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża (PTCK). Do realizacji tego projektu wybrano trzydziestoosobowy Tymczasowy Komitet, którego członkowie byli reprezentantami czterech organizacji: Samarytanina Polskiego, Centralnego Komitetu Opieki nad Żołnierzem, Pogotowia Ratunkowego oraz Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej. Głównymi zadaniami Tymczasowego Komitetu PTCK było opracowanie statutu oraz sterowanie pracami organizacyjnymi. Po zatwierdzeniu przez rząd statutu Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża na zebraniu konstytucyjnym 27 kwietnia 1919 roku wybrano pięcioosobowy Zarząd Główny. Prezesem został Paweł Sapieha, a po jego odejściu Helena Paderewska.
24 lipca 1919 roku Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (MKCK) zarejestrował i uznał Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża za jedyną organizację czerwonokrzyską działającą na terytorium państwa polskiego, a w dniu 16 września 1919 roku organizacja została przyjęta do Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (obecnie Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń CK i CP).
Działania Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża były dostosowane do potrzeb społeczeństwa. Udzielano pomocy poszkodowanym w wyniku wojny, powracającym do kraju repatriantom a także walczono z epidemiami tyfusu i czerwionki wśród ludności cywilnej oraz wojska. Pomimo niewielkich środków, jakimi dysponowało Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża, jego osiągnięcia były ogromne. Zorganizowano szpitale, domy ozdrowieńców, pociągi sanitarne i transporty wodne, kolumny dezynfekcyjne, zakłady kąpielowe i wiele stacji żywnościowych.
W miarę stabilizowania się życia gospodarczego w międzywojennej Polsce Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża ustaliło nowe ramy działania. Znalazły się w nich m.in. szkolenie pielęgniarek, ratowników, tworzenie zakładów lecznictwa, poszukiwano zaginionych, realizowano zadania sanitarne, doszkalano nauczycieli. W 1921 roku powstały pierwsze Szkolne Koła PCK, będące podwalinami Ruchu Młodzieżowego PCK. Młodzież PTCK zajmowała się higieną i zdrowiem, pracą społeczną, korespondencją międzyszkolną i międzynarodową, opiekowała się wdowami i sierotami po poległych, a także organizowała konkursy czystości w szkołach i domach prywatnych.
„W 1927 roku Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża zmieniło nazwę na Polski Czerwony Krzyż (PCK), a prezydent Rzeczypospolitej wydał rozporządzenie z mocą ustawy nadające PCK uprawnienia stowarzyszenia wyższej użyteczności i przyjął patronat nad organizacją. Ustalono, również, że w razie wojny PCK będzie podporządkowany ministrowi spraw wojskowych.” W 1935 roku powołano Łodzi Centralną Stację Wypadkową PCK z Ośrodkiem Przetaczania Krwi, a w rok później powstał w Warszawie (przy szpitalu PCK) pierwszy w Polsce Instytut Przetaczania Krwi i Konserwacji Krwi. Przy instytucie tym powołano liczne ośrodki dawców krwi, zarówno honorowych jak i płatnych.
Międzynarodowa sytuacja sprawiła, że państwo polskie rozpoczęło przygotowania obronne. W 1937 roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie na mocy, którego wprowadzono przymusowe organizowanie i szkolenie drużyn ratowniczych oraz powołano Polski Czerwony Krzyż do współpracy w tym zakresie. PCK rozpoczął masowe szkolenia członków drużyn sanitarnych a także organizował drużyny ratownicze. Zwiększono nacisk na szkolenie sióstr pogotowia oraz skupiono się na organizowaniu środków transportu sanitarnego i materiałów sanitarnych.
W 1939 roku PCK liczył ok. 850.000 członków, w tym ok. 50 % stanowiła młodzież. Dysponował również znaczną rzeszą przeszkolonych pielęgniarek i ratowników, poważnym majątkiem, zapasami materiałów sanitarnych, sprzętem technicznym. Prowadził 1300 placówek ochrony zdrowia i opieki społecznej.
Wybuch II wojny światowej (kampania wrześniowa) postawił przed PCK nowe zadania, do których należała pomoc rannym i chorym żołnierzom, ratowanie ofiar nalotów hitlerowskich, które głownie stanowiły osoby cywilne. Pomimo ogólnie panującego chaosu i utrudnień związanych z szybko wkraczającej w głąb Polski armii niemieckiej, Polski Czerwony Krzyż zdołał zorganizować ok. 180 szpitali, w których personel PCK udzielał pomocy rannym i chorym. Istotną rolę odegrało tu także społeczeństwo, które pomagało organizacji w różnoraki sposób, chociażby zgłaszając się jako ochotnicy do pracy w szpitalach. Znaczną część tych wolontariuszy stanowiła młodzież działająca w Szkolnych Kołach PCK. Oprócz pomocy rannym i tworzenia doraźnych punktów sanitarnych Polski Czerwony Krzyż zakładał schroniska i domy noclegowe, organizował kuchnie polowe i stołówki, dostarczał odzież i bieliznę szczególnie potrzebującym. Na terenie całego kraju działały drużyny sanitarne ekipy pielęgniarek i sióstr PCK. Od 4 września 1939 roku, zgodnie z post
anowieniami Konwencji Genewskiej, Sekcję Informacji Zarządu Głównego PCK przekształcono w Biuro informacji PCK. Dało to podstawę do gromadzenia materiałów o stratach wojennych w ludziach.
12 listopada 1939 roku rozporządzenie przebywającego na emigracji Ministra Spraw Wojskowych, rozszerzyło działalność Polskiego Czerwonego Krzyża na obszar krajów sprzymierzonych i powołano drugi Zarząd Główny PCK z siedzibą w Paryżu, który później przeniesiono do Londynu ( sierpień 1940 rok). Zarząd ten tworzył delegatury PCK w wielu wolnych państwach na całym świecie. Obejmowały one działalnością wszystkie ośrodki polonijne, niosące wielostronną pomoc potrzebującym.
Okupacja hitlerowska dla Czerwonego Krzyża oznaczała ograniczenie swojej działalności a czasami nawet jej zawieszenie. Władze okupacyjne zabroniły jakichkolwiek akcji pomocy. Mimo to PCK nadal prowadził swą działalność, choć znacznie ograniczoną i bardzo często nielegalną. Skoncentrowano się głównie na niesieniu pomocy ofiarom prześladowań hitlerowskich oraz szkoleniu ratowników i pielęgniarek. Starano się dostarczać żywność i odzież jeńcom wojennym a nawet więźniom obozów koncentracyjnych. Przykładowo, do obozu w Majdanku w latach 1942 – 1944 dostarczono ponad pół miliona kilogramów żywności, 90 skrzyń lekarstw, szczepionek i opatrunków. Więźniom dostarczano paczki od ich rodzin, a także przyjęto 65 tysięcy wiadomości od więźniów dla ich bliskich. W przypadku obozu w Treblince dopiero w roku 1944 uzyskano zezwolenie od władz obozowych na dostarczenie przez PCK paczek żywnościowych dla więźniów (ok. 5 ton). Jeśli zaś chodzi o obóz w Oświęcimiu, pomimo ogromnego niebezpieczeństwa dostarczano tam leki przerzuta
mi przez granicę Generalnego Gubernatorstwa.
23 lipca 1940 roku ukazało się rozporządzenie generalnego gubernatora o rozwiązaniu wszelkich stowarzyszeń i związków polskich na terenie tzw. Generalnej Guberni, które nie objęło jednak PCK z racji postanowień zawartych w Konwencjach Genewskich. Z czasem jednak władze niemieckie odstąpiły od wydanego rozporządzenia, co wcale nie oznaczało zmiany stanowiska okupanta do organizacji.
Polski Czerwony Krzyż odegrał tez swoistą rolę w sprawie katyńskiej (1943 rok). Przedstawiciele PCK w ramach Biura Informacji tworzyli Komisję, która miała zbadać tę sprawę. Dokonano ekshumacji i identyfikacji pomordowanych oficerów polskich i innych internowanych.
Okres powstania Warszawskiego to także czas wzmożonej pracy PCK. Organizowano pomoc wałczącym odziałam i ludności cywilnej. Uruchomiono szereg stacji leczniczych, sanitariusze przenosili rannych, często oddając za to swe życie. 2 sierpnia 1944 roku Niemcy podpalili siedzibę Zarządu Głównego PCK, a w trakcie pożaru spłonęły wszystkie materiały zgromadzone przez Biuro Informacji, m.in. dotyczące sprawy katyńskiej. Po upadku powstania Polski Czerwony Krzyż zajął się wyprowadzeniem ludności cywilnej z miasta.
Wraz ze stopniowym wyzwalaniem kraju spod hitlerowskiej okupacji, zaczęły powstawać nowe placówki Polskiego Czerwonego Krzyża, szczególnie na ziemiach wschodnich. Sytuacja ta postawiła szereg nowych zadań przed organizacją. Tworzono szpitale dla potrzeb wojska, placówki opiekuńcze i kuchnie czerwonokrzyskie. Wielu ludzi otrzymało paczki żywnościowe i odzież. Działalność PCK była prowadzona na szeroką skalę. Pomocą objęto także repatriantów, osierocone dzieci, żołnierzy, inwalidów i obcokrajowców, którzy w trakcie wojny zostali internowani do Polski. W styczniu 1945 roku powołano nowy Zarząd Główny PCK, który 16 maja tegoż roku został uznany przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża za reprezentanta Polskiego Czerwonego Krzyża.
W okresie powojennym PCK bardzo szybko zaczął tworzyć nowe stacje krwiodawstwa oraz pogotowia ratunkowego. W tym czasie zaczęto prowadzić szkolenia sanitarne. W latach 1948 – 1950 państwo zaczęło przejmować zakłady opiekuńcze, stacje pogotowia ratunkowego oraz stacje przetaczania krwi i konserwowania krwi.
W roku 1951 odbył się I Krajowy Zjazd PCK, który wybrał pierwsze powojenne władze oraz uchwalił nowy statut. Wytyczono nowe kierunki działania Stowarzyszenia.
Jednym z kluczowych zadań, jakie sobie postawiło PCK, było rozpowszechnienie honorowego krwiodawstwa. Akcje tę rozpoczęto od roku 1958 i z roku na roku odzew wśród społeczeństwa był coraz większy. Od 1972 roku organizowane są w Polsce Dni Honorowego Krwiodawstwa (22 – 26 listopad).
W roku 1962 tworzono punkty opieki nad chorymi w domu, szkolono siostry PCK, powstawały nowe koła szkolne i zakładowe PCK, propagowano honorowe krwiodawstwo, a także prowadzono szereg akcji promujących zdrowie.
W tym samym roku powstała pierwsza Grupa Społecznych Instruktorów Młodzieżowych PCK (SIM), której celem było i jest po dziś dzień rozwój Ruchu Młodzieżowego PCK.
Kolejną ważną datą w historii Polskiego Czerwonego Krzyża jest 16 listopada 1964 roku, kiedy to Sejm uchwalił ustawę o PCK (Dz. U. Nr 41, poz. 276). Określiła ona podstawowe zasady prawne funkcjonowania organizacji, a także niektóre obowiązki organów państwowych wobec PCK. Stowarzyszeniu zlecono prowadzenie Biura Informacji i Poszukiwań.
Posiadane dane wskazują, ze „Biuro Informacji i Poszukiwań Polskiego Czerwonego Krzyża współpracuje z ok. 30 narodowymi stowarzyszeniami Czerwonego Krzyża i Półksiężyca, z Centralną Agencją Poszukiwań Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża w Genewie i Międzynarodowym Biurem Poszukiwań w Arolsen. Do głównych zadań Biura Informacji i Poszukiwań PCK należy prowadzenie poszukiwań i ustalanie losów ofiar wojen, konfliktów zbrojnych i klęsk żywiołowych, a w tym:
– wystawianie zaświadczeń o losach poszukiwanych,
– podejmowanie starań o uzyskanie dokumentów potwierdzających losy wojenne,
– poszukiwanie mogił wojennych w kraju i za granicą,
– przekazywanie tzw. „messages” (wiadomości rodzinnych) do krajów objętych konfliktami zbrojnymi lub klęskami żywiołowymi,
– udział w ekshumacjach ofiar wojny.”
Od samego początku Polski Czerwony Krzyż w swoich działaniach zawsze wychodził naprzeciw potrzebom społeczeństwa. Chcąc dotrzeć do najmłodszych powołano w 1965 roku Kluby „Wiewiórka”. Należą do nich dzieci w wieku od 5 do 10 lat. Cele główne Klubów to: „kształtowanie podstawowych nawyków higieniczno-sanitarnych i żywieniowych, popularyzacja zasad higieny jamy ustnej, wdrażanie dzieci do przestrzegania zasad higieny otoczenia i środowiska, kształtowanie humanitarnych postaw dzieci w zakresie wrażliwości na potrzeby innego człowieka, gotowości do niesienia pomocy innym, prawidłowego współżycia w grupie rówieśniczej, nauczanie podstawowych pojęć z zakresu pierwszej pomocy, przygotowanie do dalszej działalności w ruchu młodzieżowym PCK.”
W okresie stanu wojennego Polski Czerwony Krzyż szczególna opieką otoczył osoby internowane i ich rodziny. Od stycznia 1982 roku w budynku Zarządu Głównego PCK rozpoczęła działalność delegatura Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża oraz Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, która złożyła 79 wizyt w ośrodkach internowanych. Od osób znajdujących się tam przyjęto ok. 600 wniosków o zwolnienie, 900 o zwiększenie opieki lekarskiej oraz 1400 próśb o pomoc socjalną dla rodzin. W tym samym czasie w Genewie powołano polską grupę operacyjna zajmująca się pomocą dla Polski. Do kraju wysyłano transporty z odzieżą, żywnością, lekarstwami, sprzętem medycznym, środkami czystości itp.
Lata 90 – te to okres przemian ustrojowych w Polsce obejmujących wszystkie dziedziny życia społecznego. Również w Polskim Czerwonym Krzyżu nastąpiło wiele zmian, chociażby zmiana systemu finansowania działalności opiekuńczej w kraju. W rezultacie spowodowała ona wiele utrudnień w dotychczasowej działalności PCK w tej płaszczenie. Wiele Sióstr PCK utraciło pracę, a podopieczni troskliwą i profesjonalną pomoc. Stowarzyszenie stawało przed coraz to nowymi problemami wymagającymi aktywnych działań. Objęto opieką ponad 13000 tysięcy chorych (w domu), codzienne dokarmiano 1200 uczniów w szkołach, a wszystko to w sytuacji istnienia niedogodnego systemu prawa i niewielkich środków finansowych. Nadal prowadzono ośrodki opiekuńcze, 6 noclegowni oraz kilkanaście świetlic dla dzieci.
Coraz bardziej ubożejące społeczeństwo wymagało coraz większej opieki i wsparcia. Wychodząc naprzeciw temu, Polski Czerwony Krzyż organizował coraz więcej akcji, m.in. „Pomocna dłoń”, której celem było pozyskiwanie środków i sponsorów na prowadzenie działań charytatywnych. Od 1995 roku zaczęła ponownie działać Rada Pań PCK. „W swoich działaniach i tradycji nawiązuje do przedwojennego Komitetu Pań Polskiego Czerwonego Krzyża. Wspierając działalność socjalną PCK, skupia się głównie na pomocy najbardziej potrzebującym, a jednocześnie najbardziej bezradnym – dzieciom, młodzieży, ludziom starszym, samotnym i chorym.”
W latach 1997 – 1998 Polski Czerwony Krzyż udzielił wsparcia powodzianom w formie zarówno rzeczowej jak i finansowej. Środki, jakie uzyskano od społeczeństwa polskiego i sponsorów zagranicznych wynosiły ponad 16 milionów złotych.
Stowarzyszenie bardzo dużo uwagi poświęca ludziom młodym, rozpowszechnianiu międzynarodowego prawa humanitarnego, honorowego krwiodawstwa, i wielu innym zadaniom statutowym.
Podstawą prawną działania PCK jest ustawa o Polskim Czerwonym Krzyżu z 16 listopada 1964 roku i statut zatwierdzony rozporządzeniem Rady Ministrów z 25 października 2004 r. Zgodnie ze statutem PCK najwyższym organem uchwałodawczym jest Krajowa Rada Reprezentantów PCK a wykonawczym Zarząd Główny PCK i jego Prezydium. Organami kontrolnymi są:
– Główna Komisja Rewizyjna (7 osób)
– okręgowa komisja rewizyjna (5 osób)
– rejonowa komisja rewizyjna ( 3 osoby).
Ponadto działa Kapituła Honorowej Odznaki PCK i Sąd Organizacyjny PCK W okręgach i rejonach również są rady reprezentantów i zarządy. Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi są koła PCK, Kluby Honorowych Dawców Krwi PCK, grupy Społecznych Instruktorów Młodzieżowych PCK i inne zespoły.
W związku z nowym podziałem administracyjnym kraju, Krajowa Rada Reprezentantów PCK uchwałą z dnia 16 stycznia 1999 roku dała początek zmianom strukturalnym w organizacji, dostosowanych do zaistniałej sytuacji. Pozwoliło to na większą samodzielność i sprawność działania terenowym jednostkom PCK.
W 2001 roku odbyły się wybory do 16 zarządów okręgowych, będących odpowiednikami województw oraz 320 zarządów rejonowych – zgodnie z nowym podziałem administracyjnym państwa.
W tym samym roku powstała Sieć Partnerów PCK, pozyskująca środki finansowe (na zasadzie marketingu społecznego) przeznaczone na działalność statutową Polskiego Czerwonego Krzyża. Akcja ta zyskała szeroki odzew nie tylko w Polsce, ale także poza jej granicami.
W 2002 roku Krajowa Rada Reprezentantów PCK uchwaliła „Strategie Programową PCK do 2010 roku”. To pierwszy dokument określający długofalowe kierunki rozwoju Stowarzyszenia. W ślad za tą decyzją, jako forma jej realizacji KRR PCK przyjęła kolejne strategie i programy „Strategia Rozwoju Wolontariatu do roku 2010″, „Program rozwoju komunikacji i promocji PCK na lata 2003 – 2010″, „Program upowszechniania podstawowych zasad i ideałów Ruchu oraz Międzynarodowego Prawa Humanitarnego, w tym ochrony znaku do 2006 roku”, „Program pomocy dla poszkodowanych w wyniku klęsk i katastrof na lata 2004 – 2010″.
Wraz z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku, Polski Czerwony Krzyż przystąpił do akcji informacyjnej i wydawania Biuletynu PCK/UE. Publikowane są w nim wszelkie informacje dotyczące sposobów pozyskiwania środków finansowych z UE na działalność czerwonokrzyską, aktualności unijne oraz działania PCK w sferze UE.
2. Powstanie placówki PCK w Bolesławcu i jej dzieje.
Ze względu na ograniczony zasób materiałów źródłowych niniejszy podrozdział nie uwzględnia całego okresu działalności Zarządu Rejonowego Polskiego Czerwonego Krzyża w Bolesławcu. Archiwa bolesławieckiej placówki uległy częściowemu zniszczeniu w roku 2000 podczas przeprowadzki do nowej siedziby Zarządu przy ul. Al. Tysiąclecia 30. Zachowane dokumenty dotyczą tylko okresu od 1970 do 2004 roku, lecz one również nie są w pełni kompletne.
Na Dolnym Śląsku oddziały terenowe Polskiego Czerwonego Krzyża powstawały od roku 1945. Początkowo były to placówki sanitarno – opiekuńcze, stacje pogotowia ratunkowego oraz noclegownie. Od roku 1946 w Bolesławcu również działała jedna z takich placówek, przy ul. Mickiewicza 6. Według niektórych światków, był to szpital wraz z noclegownią. Niestety nie zachowały się żadne dokumenty mogące potwierdzić ten fakt.
Według źródeł własnych miejscowego historyka, pana Zdzisława Abramowicza, Zarząd Rejonowy Polskiego Czerwonego Krzyża w Bolesławcu powstał 1 lutego 1948 roku. Początkowo siedziba biura mieściła się przy ul. Mickiewicz 6. Następnie w latach 60 – tych przeniesiono ją do budynku przy ul. Chrobrego 15, w latach 70 – tych siedziba bolesławieckiej placówki Polskiego Czerwonego Krzyża znajdowała się w Ratuszu. W latach 80 – tych biuro ponownie przeniesiono na ul. Mickiewicza 6. Od roku 2000 siedziba Zarządu Rejonowego Polskiego Czerwonego Krzyża mieści się przy Alei Tysiąclecia 30.
W okresie powojennym Polski Czerwony Krzyż swoją działalność skupiał na akcjach doraźnych. Działania prowadzone przez bolesławieckie PCK w latach 1946 – 1970 nie są bliżej znane, tzn. brak dokumentów z tego okresu. Możemy się jedynie domyślać, że były one prowadzone zgodnie z założeniami programowymi Polskiego Czerwonego Krzyża na te lata. Wiadomo, iż w roku 1958 na terenie Bolesławca powstało pierwsze Szkolne Koło PCK przy Zespole Szkół Górniczych.
W latach 70 – tych przy Zarządzie Miejskim Polskiego Czerwonego Krzyża działały trzy specjalistyczne komisje: młodzieżowa, opieki społecznej oraz krwiodawstwa. Każda z nich sprawowała w tych obszarach swego rodzaju nadzór nad działaniami placówki bolesławieckiej.
Komisja młodzieżowa zajmowała się prowadzeniem Szkolnych Kół PCK na całym terenie, który obejmował PCK w Bolesławcu. W roku 1973 istniało 28 kół zrzeszających 3369 członków, a w roku 1978 stan ten uległ zmniejszeniu do 22 kół. Powodem tego stanu rzeczy była likwidacja SK PCK w szkołach czteroklasowych, a w ich miejsce powstawały kluby Wiewiórka. Szkolne Koła PCK prowadziły na terenie szkół kursy, szkolenie sanitarne, posterunki i drużyny sanitarne, oświatę zdrowotną, opiekę społeczną oraz zadania zlecone przez Zarząd Główny i Wojewódzki. Koła te wyróżniały się szczególną aktywnością. W latach 1970 – 1978 przeprowadzono ponad 100 podstawowych kursów szkolenia sanitarnego przeszkalając tym samym ponad 2000 osób.
Przeprowadzono szereg konkursów i olimpiad mających na celu sprawdzenie umiejętności praktycznych i teoretycznych istniejących drużyn sanitarnych. W okresie tym działa również wiele Klubów Wiewiórka zrzeszających ponad 670 członków.
W tym samym czasie przy Zarządzie Rejonowym działał także Punkt Opieki Społecznej PCK nad chorym w domu. Według niektórych świadków zaczął on swą działalność w roku 1963. Zadaniem Punktu było sprawowanie opieki nad osobami chorymi samotnymi i starymi. Zajmowały się tym Siostry PCK, których w owym czasie było zatrudnionych 25. Pomoc ta objęła ponad 60 osób z terenu miasta Bolesławiec a także całego rejonu bolesławieckiego.
Pod koniec lat 80 – tych XX wieku liczba sióstr zwiększyła się do 40, a podopiecznych do 100. W roku 1999 w wyniku coraz większych problemów finansowych zarówno społeczeństwa jak i organizacji powoli zaczęto zmniejszeń etaty dla Sióstr PCK. Rok 2000 to całkowite zaprzestanie działalności Punktu Opieki Społecznej. Zadania te przejął Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Bolesławcu.
Działające na terenie miasta Kluby Honorowych Dawców krwi również wyróżniały się bardzo dużą aktywnością. W roku 1977 oddano ponad 2500 litrów krwi. W kolejnych latach zauważalna jest tendencja zwyżkowa, aż do roku 1992 gdzie nastąpił spadek oddawanej krwi. W latach 1970 – 1989 istniało 7 Klubów Honorowych Dawców Krwi. Rok 1983 to obchody 25 – lecia HDK w Polsce. W związku z tym zorganizowano uroczyste obchody Tygodnia Krwiodawstwa. W uroczystościach wzięli udział przedstawiciele miasta Bolesławiec, regionu i województwa. Wręczono wiele wyróżnień. Szczególne wyrazy uznania złożono na ręce młodzieży szkolnej, która ( w tym okresie) stanowiła 65 % zdających krew. Przyznano ponad 2100 odznaczeń dla HDK. Do roku 1999 oddano 17163,65 litrów krwi.
W roku 1975 nastąpił nowy podział administracyjny w związku z czym bolesławiecki Czerwony Krzyż przestał podlegać pod Zarząd Okręgowy ( Wojewódzki) we Wrocławiu. Bolesławiec przyłączono do nowego województwa, jeleniogórskiego i tam też zaczął podlegać. Sytuacja ta uległa zmiana po kolejnej reformie administracyjnej, Zarząd Rejonowy w Bolesławcu ponownie podlega pod Wrocław.
W roku 1983 w Lubaniu zorganizowano międzyzakładowe zawody drużyn sanitarnych, w których to drużyna z Zakładów SURMIN w Nowogrodźcu zajęła trzecie miejsce, na osiem startujących drużyn. W ciągu kolejnych lat coraz częściej zaczęto organizować zawody o podobnej formie i treści.. Obecnie jest to jedna z bardziej popularyzowanych form sprawdzania umiejętności i teorii.
Lata 1981 – 1985 to lata atmosfery stanu wojennego nakładających się zaszłości o charakterze społeczno – politycznym i ekonomicznym. Mimo to bolesławiecki oddział czerwonokrzyski w działalności szkoleniowej i oświatowej zachowała stan posiadania a co najistotniejsze, dzięki ofiarności i dobrej woli społeczników niedopuszczono do dezorganizacji i roztrwonienia dotychczasowego dorobku.
Przez cały okres działa ponad 5 posterunków sanitarnych. Średnio rocznie udzielano około 200 osobom pierwszej pomocy w czasie nieszczęśliwych wypadków. Średnio w roku wyświetlano ponad 35 filmów o tematyce medyczno – oświatowej oraz organizowano około100 konkursów.
Na koniec 1989 roku zanotowano:
– na 30 kursach -przeszkolono 70 ratowników młodzieży
– na 43 kursach przeszkolono 89 ratowników dorosłych
– przeszkolono 75 młodzieżowych sanitariuszy.
W latach 90 nastąpił kryzys w finansach Polskiego Czerwonego Krzyża, niestety zostaje pogłębiony, co ma bezpośredni wpływ również na realizację zadań szkoleniowo – oświatowych. Następuje dalsze drastyczne ograniczenie dotacji centralnych. Działalność musi się opierać praktycznie na dochodach własnych, a tym samym z dnia na dzień jest coraz gorzej. Stąd w Zarządzie Rejonowym PCK w Bolesławcu też miała miejsce krańcowo drastyczna redukcja etatów. Aktualny stan zatrudnienia to jeden pracownik etatowy – obecna pani Kierownik – Danuta Zielińska.
Rozdział II
Funkcjonowanie bolesławieckiego Zarządu rejonowego Polskiego Czerwonego Krzyża w latach na przełomie XX i XXI wieku
1. Zarząd Rejonowy PCK
Lata 1994 – 20004 dla Zarządu Rejonowego Polskiego Czerwonego Krzyża w Bolesławcu to okres wytężonej pracy oraz wielu zmian strukturalno organizacyjnych. Coraz większe ubożenie społeczeństwa i wzrost jego potrzeb, a także oczekiwań pod adresem PCK jako najstarszej i największej organizacji humanitarnej działającej na terenie kraju, było i nadal jest ogromnym wyzwaniem dla Stowarzyszenia.
Realizując zadania w zakresie pomocy socjalnej Zarząd Rejonowy Polskiego Czerwonego Krzyża włączył się w szereg ogólnopolskich akcji PCK oraz sam był pomysłodawcą kampanii będących odpowiedzią na konkretne potrzeby społeczności lokalnej.
W roku 1994 wspólnie z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Towarzystwem Przyjaciół Dzieci, Bolesławieckim Ośrodkiem Kultury oraz Polskim Komitetem Pomocy Społecznej, działających na terenie miasta Bolesławiec, bolesławiecki Czerwony Krzyż w ramach ogólnopolskiej akcji PCK – Podaruj świąteczną radość, zbierał fundusze na przygotowanie wigilii najbardziej potrzebującym. Z uzyskanych środków zorganizowano kilka okolicznościowych imprez a mianowicie Wigilię dla dzieci (51 osób) i Wigilię dla samotnych (100 osób). Zakupiono także paczki dla najbardziej potrzebujących rodzin – 150, oraz przekazano żywność 40 podopiecznym bolesławieckiego Domu Dziecka. Łącznie z pomocy tej skorzystało 341 osób, a opiewała ona na kwotę 1.807 zł. W tym samym roku zorganizowano wiele podobnych akcji. ZR w Bolesławcu wziął udział w zaopatrzeniu transportu do Czarnogóry przekazując strzykawki, igły oraz mąkę. Opłacono pobyt dzieci na tzw. zielonej szkole, turnusie rehabilitacyjnym oraz obiady w szkołach czterem uczniom. Z własnych środków zakupiono mieszkance jednej z okolicznych wiosek protezę. Wraz z bolesławieckim Towarzystwem Przyjaciół Dzieci, zorganizowano w okresie ferii, półkolonie dla dzieci. W związku z toczącymi się działaniami wojennymi na terenach byłej Jugosławii, PCK był łącznikiem między rodzinami będącymi tam, a ich bliskimi w Polsce.
Rok 1995 to także okres wzmożonej działalności Zarządu Rejonowego PCK w Bolesławcu. Zakupiono paczki żywnościowe na Wielkanoc, dożywiano bezdomnym z dworca kolejowego PKP. Podobnie jak w roku poprzednim zorganizowano Wigilię dla ubogich, rozdano paczki żywnościowe.
Dzięki ofiarności miejscowej ludności, wielu uczniów mogło ponownie skorzystać z darmowych obiadów w szkolnych stołówkach. Akcja ta wpisała się w działania stałe bolesławieckiej placówki i tak w kolejnych latach 1995 – 2004 z tej formy pomocy skorzystało ponad 200 uczniów.
Bolesławiecki Polski Czerwony Krzyż w ciągu swojej ponad półwiecznej działalności wypracował stałe formy pomocy. Należą do nich chociażby wcześniej wspomniane dożywianie dzieci w stołówkach, a także opłacanie lub dofinansowywanie im wypoczynku letniego. W ciągu ostatnich 10 lat dzięki bolesławieckiemu PCK na kolonie wyjechało ok. 60 dzieci. Wydano ponad 1715 paczek żywnościowych. Od 2002 roku prowadzone są zbiórki środków finansowych i żywności w sklepach.
Wspólnie z lokalnymi organizacjami społecznymi przeprowadzono jak co roku Wigilie oraz Wielkanoc dla osób ubogi i bezdomnych. Kilkunastu rodzinom opłacono rachunki za energię, gaz, przeprowadzono akcje docelowe na zakup protez i lekarstw.
Włączono się również w akcje ogólnopolskie takie jak: Wyprawka dla Żaka, Światowy Dzień Walki z Głodem, Czerwonokrzyska gwiazdka, Wielkanoc z PCK, Światowy Dzień Wolontariatu, Podaruj świąteczną radość oraz Pomagamy potrzebującym – bądź z nami.
W 1997 roku bolesławiecki Polski Czerwony Krzyż przeprowadził na dużą skale akcję pomocy dla powodzian. Zebrano na ten cel ponad 10.000 złotych. Powodzianom wysłano 12 transportów. Trafiły one m.in. do Pilic, Ząbkowic, Wrocławia, Nowej Soli i Wlenia. Pomocą objęto także rodziny zalane wodą w Borzejowicach, Parkoszowie oraz Dąbrowie.
Zarząd Rejonowy PCK nawiązał współpracę z Niemieckim Czerwonym Krzyżem w Pirnie – 1998 rok, oraz z Niemieckim Czerwonym Krzyżem w Bautzen – 2004 rok.
W latach 1995 – 2004 udzielono pomocy cudzoziemcom z Kazachstanu, Rumunii, Rosji, Kirgizji, Niemiec oraz wypłacono zapomogi uchodźcom z byłej Jugosławii.
Bolesławieckie PCK z prowadzonych przez siebie magazynów wydał potrzebującym odzież, obuwie, środki czystości, sprzęt AGD, meble, pościel itp.
Przeprowadzono szereg działań na rzecz osób niepełnosprawnych, m.in. zabawy integracyjne dla dzieci z rejonu bolesławieckiego, czy współdziałano w organizowaniu od 2000 roku przez Starostwo Powiatowe w Bolesławcu spotkania opłatkowego.
W roku 2003 założono Wypożyczalnię Sprzętu Rehabilitacyjnego z pomocy, której skorzystało ponad 100 mieszkańców powiatu bolesławieckiego.
W ramach promocji zdrowia, przy współpracy Szkolnych Kół PCK oraz Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej, przeprowadzono konkursy wiedzy o HIV/AIDS, włączono się w akcje ogólnopolskie, tj.:
– Dzień bez papierosa
– Sekrety gładkiej skóry
– Dojrzewanie bez tajemnic
– Dni walki z AIDS.
Przeprowadzono również szereg szkoleń z zakresu udzielania pierwszej pomocy. W roku 2000 Polski Czerwony Krzyż wprowadził ujednolicony system szkoleń, uzyskując Certyfikat Unii Europejskiej. W imieniu PCK mogą szkolić wyłącznie osoby posiadające ten certyfikat, w Bolesławcu posiadają go trzy osoby: Bronisława Goduńska, Jan Blacha oraz Mieczysław Szwed – opiekunowie Szkolnych Kół PCK. W latach 1997 – 2000 przeszkolono 3147 młodzieży oraz 55 osób dorosłych, natomiast w latach 2001 – 2004 przeszkolono łącznie ok. 1000 osób w tym pond 120 otrzymało certyfikat.
Co roku, w kwietniu, organizowane są Rejonowe Młodzieżowe Mistrzostwa Pierwszej Pomocy. Udział w nich wzięły oprócz drużyn z powiatu Bolesławieckiego, także drużyny z Niemiec (Pirny i Bautzen).
W roku 2003 powołano przedstawiciela Zarządu Rejonowego PCK do udziału w pracach Powiatowej Społecznej Rady do Spraw Osób Niepełnosprawnych przy Staroście Bolesławieckim, a także udział w pracach Miejskiego Zespołu Reagowania przy Prezydencie Miasta Bolesławca.
Obecnie Zarząd Rejonowy Polskiego Czerwonego Krzyża zrzesza ponad 305 członków PCK oraz 158 wolontariuszy.
Skład Zarządu Rejonowego PCK w Bolesławcu bieżącej kadencji (2001 – 2005) przedstawia załącznik nr 3.
2. Działalność Młodzieżowych Kół PCK
Organizacja informuje, że „jednym ze statutowych obowiązków Polskiego Czerwonego Krzyża jest działalność wśród dzieci i młodzieży, krzewienie wśród nich zasad humanitaryzmu, tolerancji, zasad pierwszej pomocy, oświaty zdrowotnej itp. PCK wywiązywało się z nich od początków swojego istnienia. Rozdział 2 §9 pkt. 12 Statutu Polskiego Czerwonego Krzyża, stanowi, że Polski Czerwony Krzyż „rozwija działalność dzieci i młodzieży uwzględniając przy tym realizację wszystkich zadań statutowych PCK. Działalność Polskiego Czerwonego Krzyża oparta jest na pracy wolontariuszy. Najliczniejszą grupę, bo ponad 70% wolontariuszy PCK stanowią dzieci i młodzież. To około 500 tysięcy osób pracujących na rzecz drugiego człowieka. zrzeszonych w Klubach Wiewiórkach, Szkolnych Kołach PCK i akademickich kołach PCK, grupach młodzieżowych działających przy Zarządach Rejonowych i Okręgowych PCK – Społecznych Instruktorów Młodzieżowych PCK i Grupach Ratownictwa Medycznego PCK, Radach Młodzieżowych PCK. Wszyscy oni tworzą ruch młodzieżowy Polskiego Czerwonego Krzyża, który jest integralną częścią ruchu dorosłego.”
Na Młodzieżowe Koła PCK działające przy Zarządzie Rejonowym Polskiego Czerwonego Krzyża w Bolesławcu składają się:
Szkolne Koła PCK
w szkołach podstawowych (11 kół)
w gimnazjach ( 4 koła)
w szkołach ponadgimnazjalnych ( 5 kół)
Grupa SIM
Grupa Ratownictwa PCK
Łącznie członków zrzeszonych w Młodzieżowych Kołach PCK roku 2003 było 632 co stanowiło 50 % członków zrzeszonych w PCK w Bolesławcu. W latach 1997 – 2004 liczba młodzieży działającej w Kołach PCK kształtowała się różnie, co przedstawia tabela nr 1.
Tabela nr 1. Liczba młodzieży działającej w kolach PCK na przestrzeni lat 1997 – 2004 Rok 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Liczba członków 396 138 443 684 620 648 810 332
Źródło: Sprawozdania z działalności Zarządu Rejonowego Polskiego Czerwonego Krzyża w Bolesławcu z lat 1997 – 2004, Bolesławiec
Szkolne Koła PCK w Bolesławcu prowadziły działalność na odcinku oświaty zdrowotnej, szkoleń sanitarnych, honorowego krwiodawstwa oraz służeniu drugiemu człowiekowi. W szkołach prowadzone były pogadanki, prelekcje filmów video. Przeprowadzono szereg konkursów promujących wśród dzieci i młodzieży zdrowy styl życia. Dla licealistów organizowano zawody Zespołów Ratowniczych- Młodzieżowych., prowadzonych przez Panią Bronisławę Goduńską wraz ze słuchaczami Zespołu Szkół Medycznych w Bolesławcu.
SK PCK brały czynny udział w akcjach charytatywnych. I tak w kwestach ulicznych na przełomie lat 1994 – 2004 zebrano łącznie ok. 45 tysięcy zł. Zebrane środki przeznaczono na różne cele, m.in. na pomoc powodzianom (1997), zakup protez dla mieszkanki Bolesławca (1999 rok),dofinansowanie do obiadów na szkolnych stołówkach, itp. Prowadzone były także zbiórki żywności w szkołach, jak np. w roku 1997 w szkole podstawowej w Parowej. Z zebranych darów przygotowano paczki dla rodzin ubogich z tejże miejscowości.
Na szczególną uwagę zasługują inicjatywy podejmowane przez młodzież szkolną na rzecz powodzian. Zbierano zeszyty i przybory szkolne, odzież, zabawki, artykułu żywnościowe, sprzęt, meble oraz środki pieniężne. Inicjatorami tych działań była m.in. młodzież ze SK PCK. Brali oni czynny udział w transportach tych darów do: Wrocławia, Pilic, Ząbkowic, Nowej Soli i Wlenia. W 1997 roku młodzież ze szkół ponadpodstawowych wzięła udział w II edycji szkoleń liderów młodzieżowych w zakresie profilaktyki uzależnień, które odbyło się w Jeleniej Górze. W latach 1994 – 2004 szkolne Koła PCK były inicjatorami wielu wspaniałych akcji przeprowadzonych w szkołach oraz poza nimi.
Od 1997 roku przy Placówce Terenowej PCK zorganizowana jest grupa Społecznych Instruktorów Młodzieżowych PCK, która prowadzi aktywną działalność. W okresie letnim 11 młodzieżowych aktywistów ze szkół pod¬stawowych i średnich wzięło udział w obozach młodzieżowych PCK. Zasilili oni kadrowo tą grupę. Liczyła ona 15 członków. Owocem jej działalności była opieka nad wycho¬wankami Domu Dziecka w Bolesławcu, dla których młodzież ta zorganizowała wycieczkę do ogrodu zoologicznego we Wrocławiu. W wycieczce udział wzięło 40 osób. Na pokrycie kosztów wycieczki młodzież zrzeszona SIM sama zebrała fundusze, a z kolei autokar bezpłatnie udostępniła BFFiA „POLFA” w Bolesławcu. Wyżywienie pokryła Placówka Terenowa PCK.
Realizując zadania w zakresie opieki społecznej, szkolne koła PCK sprawowały opiekę nad osobami w podeszłym wieku, wykonując drobne czynności gospodarcze, dokonując zakupów itp. W zakresie tym dzia¬łała również Placówka Terenowa PCK, która w tym okresie rozpoczęła dożywianie w stołówkach szkolnych dzieci rekrutujących się z rodzin będących w trudnych warunkach materialnych.
Prezesem grupy do końca roku 1999 był Tomasz Sokołowski, następnie jego obowiązki przejęła Gabriela Członka. Funkcję tę sprawowała do czerwca 2001 roku. Kolejnymi liderami Grupy Społecznych Instruktorów Młodzieżowych byli: Marcin Kowalczyk, Tomasz Mikoś oraz Monika Małolepsza, która obecnie prowadzi tę grupę.
Grupa SIM działająca przy ZR Polskiego Czerwonego Krzyża wyróżniała się dużą aktywności działania. Organizowała bądź, była współorganizatorem takich imprez jak Mikołajki, ferie zimowe, półkolonie dla dzieci, zabawy andrzejkowe dla dzieci niepełnosprawnych, ogniska dla podopiecznych Domu Dziecka, wigilie dla dzieci. Sami też przygotowywali paczki świąteczne. Młodzież SIM w latach 1998 – 2002 blisko współpracowała z jeleniogórską grupą SIM. Wspólnie organizowali szkolenia w zakresie Międzynarodowego Prawa Humanitarnego, historii i zakresu działalności Czerwonego Krzyża, czy pierwszej pomocy. Prowadzili gry i zabawy dla dzieci zarówno z Jeleniej Góry jak i z Bolesławca.
Bolesławiecka grupa SIM bardzo chętnie pomagała innym organizacjom działającym na ternie miasta przy przygotowaniu ich imprez. Szczególnie blisko związana była z Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji, któremu często służyła pomocą.
Młodzież SIM miała również na swoim koncie trzykrotny udział w Międzynarodowych Zawodach Drużyn Pierwszej Pomocy w Pirnie, zajmując kolejno miejsca III – 1999 r., II – 2000 r., oraz III – 2001 r.
Bolesławiecka grupa SIM nadal działa bardzo aktywnie. Pracuje z dziećmi niepełnosprawnymi, prowadzi akcje pomocnicze na terenie szkół, osiedli i sklepów. Pomaga osobom samotnym i chorym, propaguje wśród dzieci i młodzieży zdrowy styl życia.
W roku 2002 przy bolesławieckiej placówce Czerwonego Krzyża utworzono Grupę Ratowników PCK. Jej działania skierowane są na szkolenia w zakresie pierwszej pomocy i ochronę imprez rekreacyjnych. W roku 2002 reprezentacja grupy brała udział w Międzynarodowych Zawodach Drużyn Pierwszej Pomocy w Pirnie – Niemcy.